شمار درخواست‌های پناهندگی در آلمان در سال‌های اخیر به طور بی‌سابقه‌ای افزایش داشته است. اما زندگی یک پناهجو پس از ورود به خاک آلمان چه شکلی دارد و او چه مراحلی را تا زمان قبول یا رد درخواست خود پشت سر می‌گذارد؟
کسی که با هدف دریافت پناهندگی به آلمان سفر می‌کند، باید ابتدا یا در اداره کنترل مرزی، اداره پلیس یا یک اداره مربوطه دیگر درخواست پناهندگی خود را تسلیم کند. شخص متقاضی پناهندگی سپس به یکی از اقامتگاههای موقت پناهندگان منتقل می‌شود. در آنجا تصمیم گرفته خواهد شد که وی به کدام ایالت و شهر فرستاده شود.
طبق قانون، پناهجویان باید به نسبت جمعیت ۱۶ ایالت آلمان میان آن‌ها تقسیم شوند. چنانچه شمار ساکنان یک ایالت بیشتر باشد، باید به همان نسبت نیز تعداد بیشتری پناهجو بپذیرد. در برخی موارد نیز تقسیم پناهجویان به ظرفیت اقامتگاه‌ها و کشور زادگاه آنان بستگی دارد.
ایستگاه اول
اقامتگاههای موقت غالبا ساختمان‌هایی بزرگ و دارای حفاظ هستند که دارای ایستگاه پلیس، پزشک، سالن غذاخوری و سالن‌های خواب باظرفیت بسیار زیاد می‌باشند. هر پناهجو حدود ۶ و نیم متر مربع فضای شخصی در این اقامتگاه‌ها در اختیار دارد.
در این اقامتگاه‌ها اطلاعات شخصی اولیه در مورد پناهجو جمع‌آوری شده و عکس و اثرانگشت وی نیز در سیستم به ثبت می‌رسد. سپس اثرانگشت به سازمان فدرال جنایی آلمان فرستاده می‌شود تا مشخص گردد آیا پناهجو در کشور اروپایی دیگری نیز تقاضای پناهندگی داده است یا خیر.
در این اقامتگاه‌ها کارکنان اداره مهاجرت و پناهندگی آلمان، از متقاضیان پناهندگی دلیل خروج آنان از کشور زادگاه‌شان را پرسیده و چنانچه پناهجو قادر به تکلم به زبان آلمانی نباشد (امری که در بیشتر موارد صدق می‌کند) مترجمی جهت ترجمه گفته‌ها حضور می‌یابد. پروتکل این پرسش و پاسخ در نهایت آماده شده و طبق آن تصمیم گرفته می‌شود که آیا برای شخص متقاضی پرونده پناهندگی باز شود یا خیر.
ایستگاه دوم
ایستگاه دوم برای کسانی که درخواست پناهندگی‌‌شان پذیرفته و پرونده‌ای برایشان باز شده، بستگی به یک سیستم کامپیوتری دارد که تعیین می‌کند پناهجو به کدام ایالت آلمان فرستاده شود. متقاضی پناهندگی سپس در شهری که سیستم آن را تعیین کرده، در یک اقامتگاه گروهی اسکان داده می‌شود. بسیاری از متقاضیان خواستار اسکان در شهر یا ایالتی هستند که در آن خویشاوند یا دوستی دارند.
در این موارد تنها به درخواست متقاضیان زیر سن قانونی یا کسانی که همسرشان در آن ایالت سکونت دارد، پاسخ مثبت داده خواهد شد.
از ابتدای سال جاری میلادی پناهجویان اجازه سفر در سراسر آلمان را دریافت کرده‌اند. تا پیش از آن این افراد تنها می‌توانستند در محدوده محل استقرار خودشان تردد داشته باشند.
در این مرحله شخص متقاضی پناهندگی اجازه کار نیز دارد، اما با این حال شانس پیدا کردن کار بسیار پایین است. افراد بیکارماهانه ۳۵۲ یورو دریافت می‌کنند که این مبلغ حداکثر برای ۱۵ ماه پرداخت می‌شود. هزینه محل سکونت و گرمایش آن نیز از سوی نهادهای ایالتی پرداخت می‌شوند.
در این میان کمک‌های مالی دیگری نیز ممکن است در اختیار پناهجو قرار گیرد که تأمین‌کننده این هزینه‌ها نه دولت ایالتی که دولت فدرال آلمان است.
زمان طولانی رسیدگی به درخواست‌ها
رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی در اصل نباید بیش از سه ماه به طول انجامد اما معمولا بیش از زمان یاد شده طول می‌کشد و گاهی حتی به یک سال یا بیشتر نیز کشیده می‌شود. افزایش شمار درخواست‌های پناهندگی در آلمان در سال‌های اخیر به گفته مسئولان، یکی از دلایل اصلی طولانی شدن زمان رسیدگی به درخواست‌هاست.
مسئولان رسیدگی به درخواست‌ها برای پناهجویان سوری و عراقی استثنا قائل می‌شوند و درخواست‌های این گروه را با سرعت بیشتری بررسی می‌کنند و اغلب با این درخواست‌ها موافقت می‌کنند.
پاسخ نهایی در مورد پذیرش یا عدم پذیرش درخواست پناهندگی همواره به صورت کتبی در اختیار فرد پناهجو قرار می‌گیرد. در این نوشته دلیل رد شدن درخواست و در صورت لزوم راهنمایی‌های حقوقی ذکر شده است. همچنین ترجمه‌ای از این نوشته‌ها به زبان مادری پناهجو وجود دارد. چنانچه با درخواست پناهندگی موافقت شده باشد، شخص اجازه اقامت سه ساله و نیز حق برخورداری از خدمات اجتماعی دریافت می‌کند.
پس از گذشت این مدت دوباره پرونده بررسی خواهد شد.
استثناها
در این میان استثناهایی نیز وجود دارد: برای نمونه اشخاصی که در کشور زادگاه‌هشان به طور جدی با خطر شکنجه، اعدام یا جنگ داخلی روبرو بوده‌اند، در همان ابتدا به عنوان “پناهجویانی با حق حفاظت جانی بین‌المللی” دسته‌بندی شده و برای یک سال اجازه اقامت دریافت می‌کنند. پس از آن پرونده این افراد مجددا بررسی می‌شود.
چنانچه تقاضای پناهندگی رد شود، فرد متقاضی باید کشور را ترک کند. سال گذشته بیش از ۱۰ هزار متقاضی پناهجویی مجبور به ترک آلمان شدند. البته می‌توان نسبت به رد درخواست نیز اعتراض کرده و شکایتی به دادگاه ارائه کرد. تسلیم شکایت باید حتما توسط یک وکیل صورت گیرد.
در برخی موارد شخصی که درخواست وی رد شده، با این حال می‌تواند در کشور باقی بماند. این افراد غالبا کسانی هستند که پاسپورت ندارند یا این‌که کشورشان درگیر جنگ است و هیچ پروازی به آن صورت نمی‌گیرد. به این افراد پناهجویان “تحمل شده” می‌گویند. پناهجویانی هم که دارای فرزند از یک شهروند تبعه آلمان باشند، به راحتی از کشور اخراج نخواهند شد.
یک پناهجو پس از رد درخواست‌اش می‌تواند مجددا درخواستی جدید ارائه دهد. البته باید توجه داشت که بررسی این درخواست در صورتی انجام می‌گیرد که در مفاد قانونی مربوط به پناهجویی تغییری صورت گرفته باشد. برای نمونه وضعیت کشور زادگاه پناهجو در دسته‌بندی‌های قانونی عوض شده باشد، یا این‌که وی مدارک جدیدی را ارائه کند که نشان‌دهنده به خطر افتادن جانش در کشور زادگاهش باشند.
منبع: خبرگزاری آلمان