دادگاه حقوق بشر اروپا مستقر در استراسبورگ در حکمی که روز سه شنبه ۴ نوامبر ۲۰۱۴ صادر نمود، اعلام کرد کشورهای عضو اتحادیه اروپا اجازه اخراج خانواده‌های پناه‌جو و مهاجر و یا بازگرداندن آنها به کشور ایتالیا را ندارند.
مطابق قرارداد دوبلین۳ اگر پناه‌جوئی در کشوری در اتحادیه اروپا درخواست پناهندگی دهد، به کشوری که از آنجا ویزا دریافت کرده یا عبور کرده یا قبلا درخواست پناهندگی داده بوده، باز گردانده می‌شود.
در رابطه با حکم جدید دادگاه حقوق بشر اروپا صادره ۴ نوامبر ۲۰۱۴، ماجرا از این قرار است که یک خانواده افغان پس از عبور از ایتالیا در ماه ژوییه ۲۰۱۱ در اتریش درخواست پناهندگی می‌کند و به دلیل آنکه از اتریش جواب منفی گرفته و باید به ایتالیا بازگردانده می‌شد در ماه نوامبر همان سال اتریش را ترک و به سوئیس رفته و این بار در آن کشور درخواست پناهندگی می‌دهد که باز هم تقاضای آنها رد شده و حکم اخراج آنها از سوییس و بازگرداندنشان به ایتالیا صادر می‌شود.
این خانواده به دلیل نامناسب بودن شرایط زندگی برای پناه‌جویان و تامین نبودن حداقل‌های استاندارد زندگی به لحاظ سکونت و بهداشت در ایتالیا، به حکم اخراج از سویس و بازگردانده شدن به ایتالیا اعتراض می‌کند. پس از گذشت سه سال و طی همه مراحل مختلف اداری و در حالی که ظاهرا همه راه‌ها بسته به نظر می‌رسید، این خانواده افغان با حمایت سازمان‌های مدافع پناه‌جویان به دادگاه حقوق بشر اروپا شکایت می‌کند. دادگاه حقوق بشر اروپا در فوریه ۲۰۱۴ رسیدگی به این پرونده را آغاز و سرانجام در چهارم نوامبر ۲۰۱۴ حکم خود را مبنی بر ممنوعیت بازگرداندن این خانواده به ایتالیا صادر می‌نماید.
سه نکته مهم در این حکم
اول: کشورهای عضو اتحادیه اروپا نمی‌توانند خانواده‌های پناه‌جو و مهاجر را که از ایتالیا عبور کرده یا قبلا در آنجا درخواست پناهندگی داده‌اند، بر اساس قرار داد دوبلین۳ به ایتالیا بازگردانند.
دوم: اخراج یا بازگرداندن پناه‌جویان به ایتالیا تنها زمانی مجاز است که دولت ایتالیا مسئله سکونت خانواده‌ها را به نحو مناسبی که رفاه و تربیت و تحصیل کودکان در آن تامین باشد، تضمین نماید.
سوم: این حکم فقط به خانواده‌های بچه‌دار اشاره می‌کند و به افراد مجرد، بیمار یا خانواده‌های بدون فرزندان کوچک و مدرسه‌رو اشاره‌ای نکرده است.
سازمان‌های مدافع پناه‌جویان ضمن آنکه از این حکم استقبال می‌کنند، اما آن را ناکافی می‌دانند زیرا ایتالیا می‌تواند تنها روی کاغذ چنین تعهدی بدهد، اما در عمل به آن پای‌بند نباشد. سال‌هاست که برای اداره‌ها و دادگاه‌های اروپائی مشخص است که دولت ایتالیا چنین تعهداتی را رعایت نمی‌کند.
سازمان “پرو آزول”، از سازمان‌های مدافع پناه‌جویان در آلمان، خواهان لغو کامل حکم اخراج یا بازگرداندن پناه‌جویان از دیگر کشورهای اتحادیه اروپا به ایتالیا می‌باشد. امری که لازمه‌ی تحقق آن ادامه خستگی‌ناپذیر یک مبارزه حقوقی چندین ساله توسط همه سازمان‌های مدافع پناه‌جویان می‌باشد. مبارزه‌ای که در سطوح مختلف کمیسیون‌های پارلمان اروپا و نیز در عرصه رسانه‌ای با هدف جلب حساسیت افکار عمومی اتحادیه اروپا نسبت به این موضوع باید به پیش برده شود.
توصیه: پناه‌جویانی که به صورت خانواده در یکی از ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا به اضافه‌ی کشورهای سوئیس، ایسلند و نروژ- که عضو اتحادیه اروپا نبوده، اما قرارداد دوبلین۳ را امضا کرده‌اند- به سر می‌برند و با خطر اخراج از این کشورها و بازگردانده شدن به ایتالیا روبرو هستند، می‌توانند با چاپ این مطلب و ارائه آن به وکیل خود اقدامات قانونی لازم برای توقف اخراج را به جریان بیندازند.
حنیف حیدرنژاد
05.11.2014