بحران پناهجویی در اروپا، افکار عمومی، پایگاه اجتماعی احزاب سیاسی و برنامه‌های انتخاباتی سیاستمداران را به شدت تحت تاثیر قرار داده و گرایش‌های راست افراطی بیش از گذشته نیرو گرفته اند. این مسئله نه تنها می‌تواند توازن سیاسی در بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا را تغییر دهد، بلکه می‌تواند اروپای واحد را نیز با مشکلات جدی روبرو سازد. آلمان یکی از کشورهای اصلی روی‌آوری پناهجویان از افغانستان و ایران گرفته تا سوریه، عراق، یمن و کشورهای شمال آفریقاست. در این زمینه یورونیوز گفتگویی انجام داده است با حمید نوذری مسئول کانون پناهندگان سیاسی ایرانی-افغانستانی در برلین پایتخت آلمان.
یورونیوز: آلمان مشغول انتخابات ایالتی است و در ماه سپتامبر نیز انتخابات سراسری برگزار می‌شود. به نظر می رسد هم پذیرش اولیه پناهندگان برای آنگلا مرکل دردسرساز شده و هم بازگرداندن بخشی از پناهجویان. اینطور نیست؟
حمید نوذری: «کاملا درست است. امسال در آلمان سال سختی برای پناهندگی و سیاست پناهجویی خواهد بود و به نظر میرسد فشارهای راست افراطی بویژه در سال گذشته اثرات خودرا تقریبا بر همه احزاب گذاشته است. به همین دلیل هم حمله به سیاست های پناهجویی یکی ازروش های سیاسی خواهد بود برای اینکه احزاب درآلمان بتوانند آرایی که در سال گذشته به احزاب راست و راست افراطی باخته بودند، به دست آورند.»
یورونیوز: به این ترتیب این پرسش مطرح می شود که سیاست بازگرداندن پناهجویان به ویژه در مورد پناهجویانی که از کشورهای درگیر در جنگ با داعش یا با طالبان در افغانستان به آلمان آمده اند، چگونه امکان پذیر است؟
«در مجموع به مسئله سیاست کلی بازگشت پناهجویان زیاد پرداخته می شود. اگر بخواهیم بطور مشخص درباره آن بگوئیم، در وهله اول بر می گردد به پناهجویان کشورهای شمال آفریقا مثل تونس، الجزایر و مراکش. در مورد کشورهای افغانستان و عراق مسئله کمی پیچیده تر است.
قصد این است که پناهجویان افغانستانی که رد شده اند را برگردانند. ولی اینکه این سیاست تا چه حد عملی باشد به نظر من خیلی مشکل دارد. تا الان حدود شصت تا هفتاد نفر را برگردانده اند. به نظر میرسد بیش از اینکه بتوانند بویژه افغانستانی ها را برگردانند، سیاست آلمان این است که ترس و رعب ایجاد کند که پناهجویان جدید وارد نشوند. به این ترتیب سیاست بازگرداندن پناهجویان افغانستانی در حرف است ولی به نظرمن درعمل چندان موفقیت آمیز نخواهد بود.»
یورونیوز: با توجه به آماری که اشاره کردید، بازگرداندن پناهجویان افغان تا کنون چه تاثیری بر افکار عمومی آلمان داشته و آیا چنین سیاست‌هایی توانسته از تقویت گرایش های راست افراطی جلوگیری کند؟
«اصولا در مورد افغانستان سیاست بازگرداندن پناهجویان زیاد با استقبال مواجه نمی شود، به خاطر اینکه به غیر از احزاب راست و پوپولیست، احزاب دیگر وضعیت افغانستان را بسیار نامطمئن و خطرناک می دانند و این به نحوی در جامعه آلمان هم جا افتاده است. برعکس آن، استقبال خیلی جدی وجود دارد برای برگرداندن پناهجویانی که از شمال افریقا بویژه از کشورهای تونس، الجزایر و مراکش می آیند.
ولی سخت گیری‌های ایجاد شده، مثلا بسته شدن راه ترکیه به یونان بر اساس قراردادی که بین آلمان و اتحادیه اروپا در ماه فوریه و مارس سال گذشته با ترکیه بسته شد، تا حدودی توانسته بر ورود پناهجویان به این کشور تاثیر گذار باشد. حداقل به عنوان مثال در انتخابات استان کوچک زارلند در جنوب غربی آلمان شاهد آن بودیم که رشد خیلی زیاد راست افراطی یا راست پوپولیستی تقریبا متوقف شده و در آمارهایی که هر دو هفته و یا ماهانه منتشر می شود، نسبت به سال گذشته چهار تا پنج درصد آرای آنها پائین آمده است.»
یورونیوز: چه تعداد پناهجوی ایرانی و افغانستانی در یکی دوسال اخیر وارد آلمان شده‌اند، آماری در اختیار دارید؟
«بله. ما درآلمان در سال گذشته بیش از ۲۶ هزار ایرانی و بیش از ۱۲۰ هزار افغانستانی متقاضی پناهندگی داشتیم که تقریبا چهارتا پنج برابر سال ۲۰۱۵ است. ولی این امار مربوط به ماههای آخر سال ۲۰۱۵ و سه ماهه اول سال ۲۰۱۶ است. یعنی مربوط به دورانی است که برای مدت کوتاهی آلمان گشاده رویی کرد و مرزها را باز گذاشت. این بیشترین آمار متقاضی پناهندگی ایرانی و افغانستانی درسی و هفت – هشت سال گذشته است که طی یکسال وارد آلمان شده اند.
ولی از اواخر سال ۲۰۱۶ بویژه از سپتامبر این سال شاهد بودیم که هرماه ورود پناهجویان به عنوان مثال ایرانی و افغانستانی به آلمان نسبت به ماه قبل بسیار کمتر شده است. مثلا در ژانویه و فوریه امسال نسبت به دو ماه اول سال گذشته تعداد پناهجویان افغانستانی نزدیک به هفتاد در صد و تعداد ایرانی ها نزدیک به پانزده تا بیست درصد کمتر شده است. البته این تعداد از نظر نسبی هنوز کم نیست ولی به شدت نسبت به سال کذشته کاهش پیدا کرده است.»
یورونیوز: درحال حاضر وضعیت پناهجویان ایرانی درآلمان چگونه است و تا چه حد در خطر بازگرداندن قراردارند؟
«بطور مستقیم پناهجویان ایرانی در خطر بازگرداندن نیستند. اینطور نیست که دیپورت آنها متوقف و یا جلو آن گرفته شده باشد ولی عملا دیپورت ایرانیها فعلا درحد صفر است. اینکه در آینده چه خواهد شد معلوم نیست. آن هم به این دلیل که امکان بازگرداندن کسانی که حتی تمام مدارک پناهندگیشان هم رد شود- مثلا ایرانیها، ولی پاسپورت نداشته باشند که به کشورشان بازگردانده شوند و دولت ایران هم امکاناتی برای پذیرش آنها بوجوده نیاورده باشد، موجود نیست. عملا سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران هنگامی که بخواهند برای پناهجویی که تقاضای پناهندگی او در آلمان پذیرفته نشده، پاسپورت صادر کنند از متقاضی این امضا را می خواهند که او “آزادانه” می خواهد برگردد و چون هیچ پناهجویی که پذیرش او رد شده، این “آزادانه بودن” را امضا نمی کند، سفارتخانه ایران هم پاسپورت صادر نمی کند.
به همین دلیل هم دولت آلمان نمی تواند پناهجویان ایرانی را که پذیرش آنها رد شده، به خاطر اینکه پاسپورت و مدرک قانونی ندارند، به ایران بازگرداند. این سیاستی بوده که دولت افغانستان هم تا چند ماه پیش اجرا می کرده ولی الان با سیاست جدید و شاید بشود گفت با پول و به نوعی تحت فشار قرار دادن دولت افغانستان وحتی کشورهای شمال آفریقا، اندک اندک این کشورها حاضر شده اند که مدارکی برای پناهجویان پذیرفته نشده آن صادر کنند که با آن دولت آلمان بتواند آنها را اخراج کند. این هنوز شامل حال ایرانیها نشده است.»
این گفتگو را بشنوید: